5. Fi. su rm a ’to ď und verw andtes.
N achdem die frage ü b e r fì. su rm a u. s. w . d urch den von Wi c h m a n n entdeckten sy rjän isch en beleg und die polem ik zw i
schen Pa a s o n e n und Wi c h m a n n F U F III 107-9, 110-28 an die tag eso rd n u n g getreten, erlaube ich m ir d en artikel üb er d as betreffende w ort, den ich in F U F II 252 n u r kurz an g e
deutet, au s der noch unvollendeten handschrift m einer „Ä änne
h isto ria“ hier zum abdruck zu b r in g e n .1
I. D a s s t a m m w o r t mit den i hm a m n ächsten stehenden a b le itu n g e n :
fi. s u rra pr. s u re n ’dolore m entis affici, curam gerere;
m in u n s u re e ja lk a a n i od. k ä ttä n i ’pes 1. m an u s m ihi do- let ex to rp o re’, lu u t s u re v a t ’ossa dolore p e rstrin g u n tu r’,
’vor e rstarru n g sch m erzen ’, s u ru ’dolor anim i, m oeror, cu ra rei a n x ia ’, s u ru a pr. s u ru n 'tristem esse’, s u re h tu a
’flaccescere’ etc. (siehe u n ter II) ļ w ot. suręn inf. surra 's te rb e n ; taub w erd en ’, ia.igaD surivan 'die füsse w urden mir ta u b ’ ļ est. su re m a pr. s u re n 'sterben, absterben, ohnm ächtig w e rd e n ’, ja lg su ri alt ära 'der fuss v ertau b te’, k ä e d su- re v a d ära p id a m is e s t 'die h än d e vertauben vom h alten ’, k ü ü n a l lä h e b s u rn u k s 'd as licht erlischt’, k a p s a d su re v a d ära 'der kohl b ä h e t’, s u re ta m a 'sterb en lassen ; pflegen (sterbende); (kohl) bäh en lassen ’.
?lp. Lin d a h l s u rr g. s u rra ’taedium , m olestia’, s u rre k ’mo- lestia’, s u r r e t ’m olestia affici’, L surra-, ’geplagt, gequält w erden, viel au ssteh en ’, surās 'u n lu stig ’, surrate- 'quälen, einen viel ausstehen lassen ’, Pit. surrat ’geplagt, gepeinigt w e rd e n ’. U nsicher, vgl. unten,
tscher. Tr o i c k. s u ra q g e n 'verdunkelte sich, verw elkte’, àu- raiļg o n 'оскомина набилась’ ( = die zäh n e w u rd en stum pf,
vgl. fi. su rra ’taub w erden').
1 Im Jah re 1900 n ied e rg esch rieb e n ; die späteren zu sätze z w is c h e n г 1. D ie ser artikel w ar schon fü r das letztersch ien en e h e ft in die dru ckerei g e g e b e n , m usste ab er w eg en raum m angels w eg b leib en .
9 2 E . N . Se t ä l ä.
w ogP Mu n k, jel-sorläxti ’ab m ag ern '.
rostjJ P aas. + sŭ ra d əm ’sterb en ’, K arj. DN sŭrcìţ-, T rj.
sùŗq.ļ-, V siìr- id.1
II. Die ableitungen m it p a l a t a l e m elem ent:
fi. s u r j e t a pr. s u r k e n e n , s u r k a s t u a , s u r k a h t u a , s u r k a a n t u a , s u r k e e n t u a , s u r k a m u s t u a ’flaccescere u t h erb a desecta, m arcescere l. m acrescere ut facies m orbo, c o rru g arľ, s u r k e a ’m iser, dolendus', s u r k u od. s u r k o ’m isericordia’, s u r k u a pr. s u r u n 'tristem esse’, s u r k u t t a a od. s u r k u t e l l a
’com m iserari, m isereri, m iserari’.
lpN s u o r g g a g. s u o r g a ’pavus, m o eto r’, s u o r g g a n e t ’expave- scere, sedari (de fame, siti)’, s u o r g a t e t ’terrere, obstupe- facere’, L i n d , s u o r g e n e t ’expavescere, tim ore percelli’, s u o r g a t e t ’terrere’, L sudr"kane- 'ersch reck en ’ intr., suər'kete-
’ersch reck en ’ tr., Pit. +se'rëganėt 'ersch reck en ' intr., I A n d . s u o r g a n e đ 'ersch reck en ' intr. [ä i m ä sùŏrGGqnįð id., suor- eąltìò 'ersch reck en ’ tr.1, K tslrlcne- 3. pers. +-kìna, K i l d .
sfirkne-, N ŕsuerkne-, Akk. surkne- 'e rsch reck en ’, Akk.
ŕsurrkestolle- 'ersch reck en '.
III. Die verbale ableitung m it d e n t a l e m elem ent (n u r in der ostseeflnn. gruppe):
kar. š u rd u - 'verw elken, m ager w e rd e n ’ ļ w eps. s u r d u n inf.
su rtta 'm üde w e rd e n ’.
IV. D as verbalnom en mit m -elem ent:
fi. s u r m a ’ietum , fatum violentum , caedes perniciosa, inter- necio’, s u r m a t a ’leto afficere, violenter necare, interficere, radicitus perđere’ ! kar. š u r m a , öl. s u r m u ’toď , s u r m i ö ŏ e -
’tö ten ’ | w eps s im n ’to ď , su rm h a ssą į 'bis zu dem toď , pot'-surm nińe 'h alb to t' ļ w ot. s u r m a 'to ď | est. s u r m g.
s u r m a ’tod, s te rb e n ; leiche’, s u r m a m a pr. s u r m a n 'töten, m ortifizieren’, v a r j u - s u r m a l i n e 'scheintot' Į livL s u r m ’tod, bes. gew altsam er, sc h w e re r’. 1
1 N ach Wi e d e m a n n auch liv P s u r m , w elch e s je d o c h von dem eva n g elien ü b ersetzer Wie d e m a n n’s nach dem m uster des estnischen g e b ild et zu sein scheint.
lpN s o rb m e g. so rm e ’m ors, interitus’, so rb m it ’interficere, n e care’, L sor°mone- 'sich tot fallen’, I A n d , so rm e ’to ď ,
rÄ iM Ä sòčmmę id., sùhnmiö 3. p. sofňvmē 'tö te n 4 , K +sorrme od. ^ sopin, Kild. Not. Akk. ŕsoirm, Akk. lativ tserma, sarma
’to ď , Kild. ŕsgrmas jūmm ’er w ird zu tode sterb en ’. Viel
leicht e n tleh n u n g au s dem finnischen.
rS yrj. L e p e c h i n s u ry m ’to ď , siehe W i c h m a n n F U F III 107 f., vgl. P a a s o n e n ’s b em erkungen ib. 110 f. und W i c h - m a n n ’ s gegenkritik ib. 117 f.1
vogN M u n k . +sorêm ’to ď ; L i n d s t r ö m , Suom i 1852, p. 88 erw ä h n t (au s w elcher q u e lle ? 1) T sch erd y m -w o g . sa ry m u n d B eresow -w og. so ry m .
ostjN so ry m ’to ď , I sā ra m ’to ď , ! K a r j. DN sä-rəm, K osch.
sğrəm, T rj. syfdmć, Kaz. sorəm, Ni. stiŗęm, O svŗəm id.1 E inen teil von diesen W örtern haben C a s t r e n Ostj. gr.
1849, p. 95, L i n d s t r ö m Suom i 1852, p. 88, A h l q v i s t K W 230,
D o n n e r W b u c h nr. 669-71, vgl. B u d e n z M USz. 3 4 8 2 und
Q v i g s t a d Beitr. 107 u. 108, zusam m engestellt (vgl. jetzt auch
P a a s o n e n , Die fiugr. s-laute 135, W i c h m a n n F U F III 107-9, 126 u а Л D o n n e r und B u d e n z haben ausserdem auch eine m enge an d erer Zusam m enstellungen, w äh ren d einige von den o b en g en an n ten (I. tscher., w og., II. lp., III) fehlen.
Die lp. gruppe su rra- etc. ist seh r unsicher, die gruppe s o rb m e etc. k an n au s dem finnischen entlehnt sein, aber die gruppe suorgga, s u o rg g a n e t etc., w elche früher nicht m it die
sem stam m w o rt direkt zusam m engestellt w orden, m uss m eines erachtens ohne zweifei h erangezogen w erden. Zu den bedeu
tungsparallelen 'sterb en ~ erbleichen )> ersch reck en ’ vgl. m ordE kalm o , M k a lm a ’g ra b ’, — fi. k alm a ’leichengeruch; g rab ; tod;
leiche; leichenbleich, b lass’, k alm ea od. k a lm e ’leichenbleich, blass’, — lp. g u o lb m a t ’infirm um , pallidum lum en effundere, p r ai t i m o r e a u t m orbo p a 11 e s c e r e’ (s u o rg g a n a m o lm u š g u o lb m a 'ein erschrockener m ensch w ird leichenbleich’) ; dazu w ohl auch
1 In dem w o g . W örterverzeichnis der A llg em ein en N ord isch en G esch ic h te von Sc h l ö z e r, w elch e s Li n d s t r ö m fü r das w o g . b e n u tzt hat, kom m t das w o rt nich t vor.
2 V e r s c h i e d e n e V e r g l e i c h u n g e n , w e l c h e Bu d e n z s e l b s t a u f g e g e b e n , in N y K V I , p. 4 3 2, n r . 34 5.
94 Ra l f Sa x é n.
ung. h alovány, h alv án y , h alav án y ’pallidus, infirm us’ (halovány szinű ’verdorret, siech, kränklich, bleich’); — vgl. ebenso: est.
k ah v am a 'b lass w erden, erbleichen’, k a h v a ta m a 'erschrecken, bleich m achen, intr. erbleichen’, fi. k a u h u ’h o rro r’, k a u h ista a
’h o rro re percellere’.
D er anlautende k o n so n an t (ein nicht-m ouillierter s-laut) w ird durch die lp. ‘und sy rj.' form, mit der w og. u n d den ost- jak isch en form en verglichen, gen ü g en d festgestellt.
Th o m s e n GSI 150 - Einfl. 173 vergleicht das fi. su ru , s u rk u ’m isericordia’, s u rk e a ’m iser, dolendus’, s u ru ’dolor anim i’, lp. su rg o ’m o ero r’ m it germ . W örtern (got. sau rg a fiéqiĮiva, /vstŋ, an. so rg f.), indem er bem erkt, dass das Verhältnis zu dem verbum su re n , bezw . s u rm a zw eifelhaft sei u n d d ass m an w ahrscheinlich eine teilw eise V erm ischung dieser Wurzel mit germ anischen elem enten an n eh m en m üsse. Bu d e n z seinerseits sieht a. a. o. in der ähnlichkeit n u r einen zufall, w eil s u ru und s u rk u regelm ässige n om ina acti und s u rk e a ein regelm ässiges nom en actoris ist; auch Th o m s e n FBB 28, note l. sieht die germ anische h erk u n ft als „w enig w ah rsch ein lich “ an. Der finnisch-ugrische Ursprung der w ortgruppe kann in der tat nicht bezw eifelt w erden, ab er der germ anische, bezw . sch w e
dische einfluss au f die b e d e u t u n g des finnischen w o rtes ist kaum zu leugnen. E n tleh n u n g en au s dem finnischen sind die lp.
form en N s u rg o ta lla t ’com m isererľ, su rg g a d ’tristis, m oestus’, (? Li n d, su rg o ’m oeror’, L suť'ku ’b etrübnis’, Pit. J>surükū etc.
’trauer, so rg e’, südlp. +sarka etc. id.), I. su rg o ta lla đ , 'ÄiMÄsŭr- Gąìtolliò1 ’co m m iserarľ, rÄiMÄ sùčGeįv 'tra u rig ’1, s u r r e đ rĂiMÄ sûrrįòì 'sich küm m ern, b ek ü m m ern ’, so ro ’ä i m ä sorrō1 ’beküm - m ernis, so rg e’ etc.
H e ls in g f o r s . E . N . Se t ä l ä.